In 2025 is het Zonnelied van Franciscus van Assisi 800 jaar jong. Gedurende deze acht eeuwen heeft het lied een ontelbare schare aan zowel kunstenaars als religieuze zoekers geïnspireerd.
Het Zonnelied is een loflied. Telkens weer klinkt het ‘Wees geprezen, mijn Heer…’, in totaal 8 keer. God loven en prijzen, dat lijkt bij Franciscus gemakkelijk en vanzelfsprekend. Voor mensen in onze tijd liggen daar toch enkele struikelblokken. Als alle lof toekomt aan de allerhoogste God, wordt de mens dan niet onterecht of overdreven klein gemaakt? Is Gods aanwezigheid in de schepping wel zo ‘zonneklaar’, of is die voor ons verborgen? Dat we wel kunnen genieten van de schoonheid van de schepping, maar daarin niet direct Gods aanwezigheid zien? Gaat het onverdeelde loven en prijzen niet voorbij aan het vernietigende, het bedreigende dat er ook in de natuur aanwezig is? Franciscus noemt de schepping ‘mooi’. Toch ligt zijn motief tot lof van alles wat er is niet alleen in de schoonheid. Franciscus is namelijk tot het inzicht gekomen dat de niet-menselijke schepselen leven volgens hun eigen natuur. Dat wil zeggen ze blijven altijd zichzelf en zodoende gehoorzamen ze hun schepper. Alleen mensen worden God ontrouw en verduisteren zo Gods beeld en gelijkenis in hen. In Wijsheidsspreuk 5,2 zegt Franciscus kernachtig: “Alle schepselen onder de hemel dienen, erkennen en gehoorzamen hun schepper naar hun aard beter dan jij (=de mens).” Het motief tot lof van God ligt dus niet alleen in de schoonheid, maar in de goedheid: de schepselen leven volgens Gods wil. Daarom kan Franciscus ook in vers 11 van het Zonnelied die mensen toevoegen, die volgens hem wél volgens Gods wil leven.
‘Gelukkig wie dat dragen in vrede, want door U, Allerhoogste, worden zij gekroond.’
(Foto: ‘Zonnelied’, Klooster der Zusters van Sint-Franciscus, Waasmunster, glas-in-lood, gedeeltelijk gebrandschilderd)
Naar aanleiding van deze verjaardag laten we ons tijdens deze veertigdagentijd leiden door de 10 strofes van dit loflied. Van Aswoensdag tot Pasen leggen we u een strofe voor van het Zonnelied. We maken het even stil en leggen die strofe op ons eigen leven.
“Wees geprezen, mijn Heer, door zuster maan en de sterren. Aan de hemel hebt gij ze gevormd: helder, kostbaar en mooi.”
Helder, kostbaar en mooi: zo beschrijft Franciscus zuster maan en de sterren aan de hemel. Die ontelbare sterren in dat onmetelijke heelal spreekt telkens opnieuw tot de verbeelding. Het wonderlijke laat zich nooit grijpen: verwondering leert ons met andere ogen kijken. Het nu-moment omarmen waarin het wonder geschiedt is een tegengif voor de kramp om alles te controleren en voor eeuwig vast te zetten. De nacht die ons een unieke, hemelse inkijk heeft in de ruimte die ons overstijgt (als je je ten minste niet verstopt onder een tentzeil), nodigt ons ook uit om ons aan de slaap toe te vertrouwen terwijl zuster maan over ons waakt.
(Gen 15,5-12.17-18; Luc 9,28b-36)
Kolet Janssen schreef speciaal voor het jubeljaar een mooie, hedendaagse versie van het Zonnelied.
Zuster Maan
In de nacht glanzen onze zussen de maan en de sterren.
Stippen van licht aan de donkere hemel.
Als alles zwart is, waken ze over ons. Net zoals Jij.
Ze zijn heel ver weg en toch altijd dichtbij.
Mia Dessein hertaalde het Zonnelied in 2018 op pelgrimsreis in haar eigen woorden: haar tekst inspireert vandaag nog steeds.
Zuster Maan
Soms ontdek ik uw aanwezigheid, God,
in zuster Maan en de sterren,
in mensen die de Kleine Goedheid volhouden,
in mensen die geloven
in de druppel op de hete plaat,
in vijf broden en twee vissen.
Lofzang van de Schepselen ‘Het Zonnelied’
Franciscus van Assisi (1225)
Fratello sole, Sorella luna is een film uit 1972, geregisseerd door Franco Zeffirelli, die zich vrijelijk liet inspireren door het leven en werk van Sint Franciscus, van zijn roeping tot de instelling van de franciscaanse regel. Begin jaren zeventig stemde de Schotse singer-songwriter Donovan ermee in om nummers te schrijven en op te nemen voor de Engelse versie van ‘Brother Sun, Sister Moon’. Het bijbehorende soundtrackalbum bevatte echter geen van Donovan’s originele opnames, aangezien alleen de Italiaanse versie werd uitgebracht. Bij gebrek aan deze release – en op vraag van zijn fans – besloot Donovan om nieuwe versies van de originele nummers op te nemen. Voor de nieuwe opnames koos hij ervoor om de weelderige orkestratie en koorzang van de originele opnames niet opnieuw te creëren. In plaats daarvan speelt hij gitaar en zingt hij solo, zoals het een echte troubadour past. Deze versie dateert van 2004.
Brother sun, and sister moon
I seldom see you, seldom hear your tune.
Preoccupied, with selfish misery.
Brother wind, and sister air,
open my eyes, to visions pure and fair.
That I may see, the glory around me
I am God’s creature, of him, I am part.
I feel his love, awakening my heart.
Brother sun, and sister moon
I now do see you, I can hear your tune!
So much in love, with all that I survey.
(Bron: fransciscaansbezinnen.be / minderbroedersfranciscanen.net)