Laat mij niet in de steek, nu ik oud ben (Ps. 71,9)
Eerder dit jaar, namelijk op zondag 28 juli, vierden we, reeds voor de vierde keer, de ‘Werelddag voor Grootouders en Ouderen’, in het leven geroepen door paus Franciscus. Met de psalmtekst “Wijs mij niet af op mijn oude dag”, een regel uit psalm 71, vormde eenzaamheid het centrale thema. De paus schreef hierbij een treffende boodschap: “God laat zijn kinderen nooit in de steek. Zelfs niet wanneer we ouder worden, onze krachten verminderen, ons haar grijs wordt, onze rol in de samenleving verkleint, ons leven minder productief wordt en nutteloos dreigt te worden. We mogen erop vertrouwen dat Hij ons ook in onze ouderdom nabij zal zijn, temeer omdat ouder worden in de Bijbel wordt beschouwd als een teken van zegen.”
Is oud ook out?
Niettemin worden ouderen vandaag, net zoals ook veel jongeren, geconfronteerd met eenzaamheid. Eenzaamheid en isolement zijn vandaag steeds meer een vast onderdeel van onze maatschappij, waar individualiteit en prestatiedruk steeds belangrijker worden, en waar sociale media het fysiek menselijk contact vaak vervangen. Je eens eenzaam voelen hoort bij het leven, maar als je bij niemand terecht kan raak je vaak geïsoleerd. Gaat het dan om een doelbewuste uitsluiting of is het een persoonlijke keuze?
Ik verlaat je niet
Paus Franciscus verwees hierbij ook naar het boek Ruth. In de houding van veel ouderen herkennen we de situatie die het boek Ruth beschrijft, aldus de paus. Het vertelt het verhaal van Naomi die, na de dood van haar echtgenoot en kinderen, haar schoondochters aanmoedigt om naar hun thuisland terug te gaan. Zij beschouwt zichzelf als een last voor deze twee jonge vrouwen. De bijbelse vertelling geeft twee reacties op haar voorstel. De ene schoondochter, Oprah, kust Naomi en besluit te vertrekken. De andere, Ruth, verlaat Naomi niet. Zij voelt dat de oudere vrouw haar nodig heeft. Deze houding leidt tot een nieuwe reis voor beiden. Tegen ons die denken dat eenzaamheid een onvermijdbaar noodlot is, leert Ruth dat het antwoord op de vraag “Verlaat mij niet” luidt: “Ik verlaat je niet”. De paus nodigt ons uit om in het voetspoor van Ruth te gaan staan. Door dicht bij de ouderen te blijven en hun unieke rol in familie, maatschappij en Kerk te erkennen, zullen we veel gaven en zegeningen ontvangen, zo benadrukt hij.
Eenzaamheid bij onze senioren
We gooiden volgende vraag in de groep senioren van onze pastorale eenheid en kregen ook nu weer een aantal reacties. ‘Voelt u zich voldoende ondersteund door anderen (familie of kennissen) of hebt u het gevoel dat u geïsoleerd raakt in de samenleving? Wat zou er volgens u aan die eenzaamheid gedaan kunnen worden?’
“Ik vind dat eenzaamheid, in de zin van ‘het alleen zijn’, a priori niet slecht hoeft te zijn. De verhouding tot het zich alleen voelen en het contact hebben met anderen moet een gezonde mix zijn tussen beiden. Eenzaamheid als zich geïsoleerd voelen van contacten met anderen zal depressief werken. Doch een overaanbod aan contacten kan ook stresserend werken. Ik voel me zeker niet eenzaam want persoonlijk heb ik voldoende contact met anderen. Met de vrijblijvende contacten, nauwere en ook intense contacten voel ik dat als evenwichtig in mijn leven. Het hoeft niet min maar ook niet meer zijn.” (Kris)
“Veel hangt af van de situatie waarin je verzeild geraakt bent en er wilt uitbreken. Als je een zware tegenslag te verwerken krijgt en er zijn geen strohalmen om je aan recht te houden dan wordt het moeilijk. Welke goed bedoelde initiatieven ook genomen worden, er zal altijd een groep in de kou blijven of willen blijven, omdat ze de muur rondom hen niet afbreken en in de maatschappij willen komen. Vergelijk het een beetje met mensen die verhuizen naar een dorp waar ze niemand kennen, waar hun kinderen bv. niet naar school zijn gegaan, waar ze hun jeugd niet hebben doorgebracht enz. Als ze zelf geen stappen zetten, zullen ze inderdaad ‘uniek’ zijn in dat dorp en dus eenzaam.” (anon.)
“Hierop wil ik de opmerking maken dat de vooruitgang van de digitale wereld de eenzaamheid in de hand werkt. Men kan immers thuis bankieren, online shoppen enz., Je ziet niemand en je moet met niemand een praatje maken. Vele activiteiten worden ook online medegedeeld en wie geen pc of smartphone bezit valt uit de boot. Gelukkig bestaan er verenigingen die oog hebben voor ouderen en hun leden nog persoonlijk uitnodigen en tevens een praatje maken.” (anon.)
“Er zijn heel veel situaties waarin ouderen en jongeren zich eenzaam kunnen voelen. Tijdens de coronacrisis kwam dit extra naar voor. Communiceren via de computer was heel handig, maar niet de oplossing. Je kunt het noemen als een “social snack”, een “gezonde snack”. Goed voor even, om het moment door te komen, zoals een vieruurtje voor het avondeten. Lekker, maar hoe je het draait of keert, geen gezonde maaltijd. Je kunt echt verbinden met andere mensen niet vervangen door te ‘liken’ op social media. Face-to face-gesprekken, fysiek contact, een verjaardagszoen van/voor je oma, een liefdesknuffel bij jongeren, je kleinkind omhelzen, een zieke nabij zijn… deze momenten zijn gewoon onvervangbaar. Werken aan eenzaamheid voor jezelf en anderen vraagt heel tijd en geduld. Laat er ons samen aan werken.” (Rita)
“In OKRA trachten wij de mensen aan te spreken om lid te worden van onze vereniging of van Samana. Zo wordt de eenzaamheid doorbroken en heeft men goede vooruitzichten in het komende jaar” (Marnix)
“Enkele tips om eenzaamheid tegen te gaan. Als senior openstaan voor vrijwilligerswerk, zo investeer je in echt contact. Boodschappen doen als onderdeel van sociaal contact. Wat sporten en wandelen, zwemmen, een betekenisvolle invulling van de dag. Goed contact onderhouden met familie en vrienden. Zich lid maken van verschillende verenigingen enz.” (anon.)
Stop eenzaamheid
Ook De Warmste Week, de jaarlijkse actie van de VRT, focust dit jaar op eenzaamheid. 1 op 2 Vlamingen voelt zich soms eenzaam. Door een gebrek aan een sociaal vangnet, problemen op school, werk of vrije tijd, mentale kwetsbaarheid, een beperking of ziekte, je afkomst, je gender,… Door de krachten te bundelen kunnen we er samen iets aan doen. Je kan en mag je natuurlijk vragen stellen bij een dergelijk opgezet mediacircus, feit is dat hierdoor een stukje taboe doorbroken wordt en dat met de opbrengst heel wat projecten gesteund worden, die mensen, jong en oud, terug in hun kracht zetten, zodat ze zich begrepen, aanvaard, maar vooral verbonden voelen in onze samenleving.
(Johan Vervaeke)
Bron: Thomas-website, vrt.be
Omslagfoto: www.freepik.com
