Het vuur is na 50 jaar verre van gedoofd!

Oxfam-Wereldwinkels blaast 50 kaarsjes uit. Naar aanleiding van dit jubileumjaar bracht Sofie Beunen (diensthoofd bij Oxfam) onlangs voor het tijdschrift MO* een artikeltje daarover. Wij vroegen toelating aan haar, aan Jago Kosolosky (hoofdredacteur MO*) en aan Fei Lauw (eindredacteur en communicatiemedewerker Oxfam-Wereldwinkels) om stukjes uit dit opiniestuk te mogen gebruiken. Wij voegden er ook wat plaatselijk nieuws aan toe, want bij ons in Oostende zijn we ook al 49 jaar actief.

‘Al vijftig jaar strijden de vrijwilligers van Oxfam-Wereldwinkels voor eerlijke handel, tegen ongelijkheid en voor economische rechtvaardigheid’, schrijft Oxfam-medewerkster Sofie Beunen in haar opiniestuk. De organisatie viert haar vijftigste verjaardag, maar haar strijd is anno 2021 nog steeds niet gestreden.

APRIL, 1971
In een gammel huis in Antwerpen knippert een lampje aan. Enkele vurige vrijwilligers nemen er hun intrek en leggen de funderingen voor wat vijftig jaar later een van ‘s lands grootste vrijwilligersorganisaties is: Oxfam-Wereldwinkels.

De eerste ‘winkeliers’ zijn gedreven door het onwrikbare optimisme dat het anders kan. En met resultaat: zonder hen dronk jij nu bijvoorbeeld geen fairtradekoffie. Vrijwilligers overal ter wereld staan voor woorden én daden.

Het afgelopen jaar was turbulent en er werd in alle branches beroep gedaan op de veerkracht, creativiteit van vrijwilligers: van ziekenhuizen tot jeugdanimatie en maaltijdbezorging en doorheen heel het sociale weefsel. Verschillende samenwerkingen vonden hun oorsprong in deze crisis, want samen staan we sterker. Kortom: onze maatschappij is het resultaat van haar vrijwilligers.

LANGE HAREN EN STRUCTUREEL ACTIVISME
1971. Misschien doet dit jaar je denken aan het jaar waarin sigaretten op de Amerikaanse televisie verboden werden, waarin de btw zijn intrede deed in België of waarin we moesten afscheid nemen van Jim Morrison. In dit jaar kreeg ook een soldaat celstraf omdat hij zijn lange manen niet wou afscheren, en analoog aan deze rebelse daad, zagen verschillende activistische organisaties het levenslicht: zoals Artsen zonder Grenzen in Frankrijk en Greenpeace in Canada als protest tegen een atoomproef.

In eigen land ontstaat opent de eerste wereldwinkel (later: Oxfam-Wereldwinkel). Het werd meteen dé verzamelplek voor mensen die tegen de kernwapens van “nonkel Ronnie” en voor gelijke rechten voor de mijnwerkers van “tante Maggie” opkwamen.

Ook de eerste wereldwinkeliers willen hun wilde haren niet kwijt. De activisten van de jaren 70 willen de structuren veranderen en daadkrachtige actie ondernemen. Het is een verhaal over een faire prijs voor de kleine (koffie)boer in het Zuiden en een strijd voor eerlijke handel.

Maar het is veel meer dan dat: ook wie begaan was met het bieden van een alternatief samenlevingsmodel voor de producent en de familie, de klassen- of rassenstrijd die de boer moest voeren of de impact van de koffieteelt op het leefmilieu, kwam quasi automatisch bij de wereldwinkel terecht. En zo kwam ook de eerste koffie uit Tanzania in de wereldwinkel aan. Tanzania was een uitgekiende partner omdat het Afrikaanse socialisme er geïnstalleerd werd.

MEER DAN EEN WINKEL
De focus van de pioniers in de wereldwinkels lag op ‘power to the people’ en op een concreet alternatief model. Het pakje koffie verkopen was één ding, maar het Afrika Koffie Forum, een minstens even belangrijk initiatief. Hier gingen producenten in gesprek met ministers en waren er netwerkmogelijkheden.

Door dit alles loopt een rode draad, die van samenwerking en actievoering. Misschien herinner jij je het moment in 1991, waarop Oxfam op het dak klauterde van Douwe Egberts met 124.000 handtekeningen van burgers die een faire prijs voor de koffieboer eisten? Het was toonaangevend voor het signaal dat de beweging de wereld in wou sturen.

Of misschien de ‘Langste koffietafel’-actie, waar de millenniumdoelstellingen onder de aandacht gebracht werden en waar men aan een 3.108 meter lange koffietafel vraagt om een eerlijke prijs. Hier sloegen de vrijwilligers de handen in elkaar met tal van andere organisaties zoals Vredeseilanden (nu Rikolto) en Max Havelaar (nu Fairtrade Belgium).

LANGE REIS
Samenwerkingen met Tanzania, met koffietelende vrouwen in Congo, en met vluchtelingen van het Pinochetregime. De reis gaat verder naar het Zuid-Afrika van Mandela met een appelboycot tegen de apartheid. En vandaag is er een rechtstreekse samenwerking met veertig partners, van Chili en Zuid-Afrika, over de Siciliaanse coöperatie Libera Terra tot de activiteitenboerderij De Wroeter in Limburg.

Ook anno 2021 stellen we vast: langharig - en bij uitbreiding elk ander kapsel uiteraard – activisme is nog steeds broodnodig en de strijd is nog niet gestreden.

Zo bedraagt een gemiddeld inkomen van een koffieboer in Oeganda vandaag nog steeds slechts 21 dollarcent per dag. Dat is ver onder de armoedegrens van 0,75 dollar en dus ver verwijderd van een leefbaar inkomen. Investeer dan maar eens in duurzame landbouw of bekostig er een schoolfactuur mee.

ACTIVISME VAN DE TOEKOMST
‘Onrechtvaardigheid is even dodelijk als het coronavirus’, zo titelt het recente rapport ‘The inequality virus’. De pandemie licht de wereldwijde ongelijkheid opnieuw uit en versterkt ze, zo lezen we in het rapport. Niet iedereen heeft toegang tot de juiste medische hulp, kan in quarantaine gaan of krijgt een compensatie voor de werkloosheid. En zeker niet iedereen zal het vaccin ontvangen.

Een nieuw breed activisme is een antwoord op de problemen van vandaag. De strijd voor eerlijke handel kunnen we niet los zien van duurzaamheid en klimaatrechtvaardigheid, evenmin van gendergelijkheid. Een rechtvaardige en duurzame wereld is bovenal mensenwerk.

En de enige manier om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan, is daarom samenwerken… Vrijwilligers van Oxfam… die de handen in elkaar slaan met culturele partners, burgerinitiatieven, lokale producenten, klimaatcoalities en sociale partners.

VRIJWILLIGERS ZORGEN VOOR VUURWERK
Vrijwilligers tonen aan waar er écht nood aan is, leggen de vinger op de wonde. Het zijn deze stemmen van onderuit die het heft in eigen handen nemen en snel kunnen reageren. Waar ondersteuning van overheidswege op zich laat wachten en een concreet alternatief nodig is, gaan vrijwilligers samenwerkingen aan.

Hierbij moeten we wel:een kanttekening plaatsen: structurele aanpassingen blijven nodig, want ongelijkheid kan niet weggewerkt worden door vrijwilligers alleen. De bal ligt hiervoor in het kamp van de beleidsmakers, zij zijn aan zet om de vrijwillige initiatieven te bekrachtigen.

50 KAARSJES
50 kaarsjes voor Oxfam-Wereldwinkels, 50 jaar eerlijke kopjes koffie. Het is de top van een ijsberg aan burgerinitiatieven. Niets van dit alles was mogelijk geweest zonder vrijwilligers. Ze blijven doorgaan, werken soms onzichtbaar achter de schermen, maar maken een zichtbaar verschil. Ze maken deel uit van een team van bijna 1 miljoen, zo groot is de Belgische Vrijwilligersploeg.

En het vuur is verre van gedoofd. Vrijwilligers tonen aan dat het anders moet en kán: vroeger kwamen ze op tegen ‘de bom’, nu in coronatijden gaan ze nieuwe samenwerkingen aan en in de toekomst zullen ze samen het hoofd blijven bieden tegen de polarisering. Actief betrokken vrijwilligers zijn de motor van de huidige samenleving… en de hernieuwbare energie van morgen.

OXFAM-WERELDWINKELS… OOK IN OOSTENDE
Van 1 winkel in 1971 tot meer dan 200 winkels vandaag… Van 3 vrijwilligers, naar meer dan 8.500. En van 2 fairtradeproducten (koffie en rietsuiker) naar 206 in 2021, afkomstig van o.a. 40 rechtstreekse partners uit 21 verschillende landen… Dat is 50 jaar Oxfam Wereldwinkels…

Maar ook in Oostende zijn wij al die jaren heel actief geweest. Momenteel zijn er 3 wereldwinkels in Oostende: in de Torhoutsesteenweg 25, in de Christinastraat 53 en in de J. Besagestraat 61 op de Vuurtorenwijk. Wij hebben ook een verkoopspunt/depot in de St.-Theresiakerk in Bredene-Duinen (zie in een verder artikel).

49 jaar geleden is de werking in Oostende gestart. De eerste vrijwilligers, die de producten op allerlei standen gingen verkopen, kwamen uit de Vuurtorenwijk. Kort daarna ontstond een eerste echte winkel in 1975 in de Kaaistraat in Stad, maar de omzet bleek na enkele jaren te klein en de winkel werd gesloten. Maar mensen konden verder wereldwinkelproducten krijgen in 2 wijkdepots (in het Westerkwartier en op de Vuurtorenwijk).

In 1979 werd in Oostende een nieuwe winkel geopend in de Dwarsstraat, en vanaf 1991 verhuisde die naar de Paulusstraat, om in 1997 nog eens te verhuizen, nu naar de Torhoutsesteenweg 25 in een veel ruimer winkelpand.

In datzelfde jaar 1997 staken pastoor Dirk en Edwin & Christine in april de koppen bij elkaar en sloegen de handen in elkaar met enkele vrijwilligers om ook op de St.-Antoniusparochie van de Vuurtorenwijk met een wijkwereldwinkel te starten. Die bestaat – na 24 jaar – nog steeds en is te vinden in de gebouwen van ons parochiaal secretariaat in de J. Besagestraat 61. Al die jaren werkten vele medewerkers vrijwillig mee en vonden vele mensen en verenigingen onze winkel.

OPROEP TOT NIEUWE VRIJWILLIGERS
Door verhuis of ouderdom moesten we al vele malen op zoek gaan naar nieuwe mensen. Ook vandaag willen wij een warme oproep doen naar vrijwilligers, die bereid zijn af en toe enkele uurtjes de permanentie te verzorgen. Voor alle inlichtingen kun je altijd bij Edwin & Christine of pastoor Dirk terecht. We zullen je met open armen ontvangen.