De vele gedaantes van Maria (4)

Tijdens deze meimaand nemen we jullie mee op tocht langsheen enkele merkwaardige Maria-gedaanten in onze pastorale eenheid. Deze week houden we halt in de Sint-Antoniuskerk.

In de Sint-Antoniuskerk wordt Maria op diverse manieren afgebeeld, geschilderd op doek of geboetseerd in gips of keramiek. Daarbij komt ze voor in (minstens) vijf verschillende gedaanten met evenveel verschillende benamingen.

Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende-Bijstand

Achteraan links in de kerk, boven de ingang van de vroegere doopkapel, figureert Maria op een schilderij als Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende-Bijstand. Zij draagt het Jezuskind op haar arm. Aan weerszijden van Maria’s hoofd fladderen de aartsengelen Michaël (links) en Gabriël (rechts) die de ‘arma Christi’ dragen, de symbolen van het lijden van de Heer: een lans, een spons met azijn, een kruis en spijkers. Een van de schoentjes van het kind is losgeraakt, volgens de overlevering doordat het kind schrok bij het zien van de lijdenswerktuigen. Dit schilderij is een moderne kopie van een Byzantijnse icoon, vermoedelijk uit de 14^de eeuw, die zich sinds 1499 in Rome bevindt.

Hoe kwam deze kopie nu in de Sint-Antoniuskerk terecht, net zoals in vele andere Vlaamse kerken trouwens? In 1866 belandde de icoon in een Romeinse kerk die door de redemptoristen bediend werd. In hetzelfde jaar vertrouwde de paus de devotie tot OLV van Altijddurende-Bijstand toe aan deze congregatie. Het doel van de orde was evangelisatie van de meest verlatenen, in onze streken gingen ze zich speciaal toeleggen op de prediking van ‘volksmissies’ die in principe om de tien jaar in elke parochie plaatsvonden. Zo preekten zij op de Vuurtorenwijk een missie in 1920, 1929, 1939, 1947 en 1955. Tijdens zo’n missie, die een tiental dagen duurde, werden de gelovigen tweemaal daags van op de kansel aan hun christelijke plichten herinnerd. En blijkbaar gebeurde dat niet tevergeefs want na de missie van 1920 kon de predikant van dienst, pater Minne, tot zijn grote tevredenheid vaststellen dat de missie “de milddadigheid der parochianen van den Vuurtoren had opgewekt om eene schoone drieluik-schilderij van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende-Bijstand, ingelijst in eiken hout, aan de kerk te schenken”. Dit schilderij, vervaardigd door kunstschilder Felix Beryngier uit Nevele, kostte 1.030 frank.

Bij de verhuis van de ‘Oede Viertorre’ naar de nieuwe Vuurtorenwijk was de Sint-Antoniuskerk nog niet helemaal af. De kerkdiensten moesten daarom tot april 1937 plaats vinden in de feestzaal van de jongensschool (de huidige zaal Vuurtoren). Dat belette toenmalig pastoor Michel Moulaert nochtans niet al in 1936 in de crypte onder de kerk een kapel in te richten toegewijd aan OLV van Altijddurende-Bijstand waar ook de op zee omgekomen vissers van de parochie herdacht werden.

Onze-Lieve-Vrouw van Fatima

In 1917 verscheen Maria in het Portugese plaatsje Fatima aan drie jonge herdertjes aan wie zij vroeg de rozenkrans te bidden en haar Onbevlekt Hart te vereren. Op basis van de verklaring van de kinderen wordt Onze-Lieve-Vrouw van Fatima gewoonlijk afgebeeld blootsvoets staande op een wolk en helemaal in het wit gekleed, met een witte sluier bijna tot op de grond. Zij houdt de handen gevouwen voor de borst en heeft een paternoster om de polsen.

Zo’n beeld staat opgesteld in het devotiehoekje achteraan links in de kerk, vóór de keramiek met de “Mysteries van de Rozenkrans”. Deze vijftien mysteries of geheimen van de rozenkrans vormen als het ware Maria’s fotoalbum, met herinneringen aan vijf blijde, vijf glorierijke en vijf droevige episodes uit haar leven (en een beetje van daarna) waarover de gelovige kan mediteren bij het bidden van de rozenkrans. De Blijde Mysteries worden links afgebeeld en handelen over Maria als aanstaande en jonge moeder: de boodschap door de engel, het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth, de geboorte van Jezus, de opdracht van Jezus in de tempel en het terugvinden van Jezus in Jeruzalem. De Droeve Mysteries staan rechts: Jezus’ doodsangst, zijn geseling en de opzetting van de doornenkroon, de kruisdraging en Jezus’ kruisdood.’ Bovenaan worden de Glorierijke Mysteries uitgebeeld: Jezus’ verrijzenis en hemelvaart, de neerdaling van de Heilige Geest over de apostelen, de tenhemelopneming van Maria en haar kroning in de hemel. In 2002 voegde paus Johannes-Paulus Il nog een vierde reeks toe, de Mysteries van het Licht, maar de keramiek was toen al voltooid.

Onze-Lieve-Vrouw Ster der Zee

Elke parochie wordt eigenlijk altijd aan twee heiligen toevertrouwd. Zo zijn de twee patroonheiligen van de Sint-Antoniuskerk uiteraard de heilige Antonius van Padua maar ook Maria Ster der Zee.

Maria wordt als OLV Ster der Zee afgebeeld zowel vooraan links in de kerk als achteraan rechts. Vooraan figureert zij staande op de boeg van een schip, maar in tegenstelling met de traditie houdt ze haar kind met beide handen voor zich en is ze niet met sterren getooid.

Achteraan rechts in de kerk, bij de keramiek ter herinnering aan de overleden vissers van de parochie, wordt de traditie wel gevolgd. Maria draagt haar zoon op haar linkerarm, zij wordt omgeven door drie sterren en onder haar is een vissersboot afgebeeld.

Onze-Lieve-Vrouw Moeder van Smarten

Maria wordt vaak afgebeeld als piëta: ze zit na de kruisafneming neer met het ontzielde lichaam van haar zoon op haar schoot. Deze voorstellingswijze is onder diverse namen gekend: OLV van Smarten, OLV van Troost, OLV van de Zeven Weeën…

In het midden van de kerk rechts komt deze voorstellingswijze voor in de keramiek van de kruisweg.

Mantel-Onze-Lieve-Vrouw

Op de keramiek van het vormsel (links vooraan) merken we een mantel-Onze-Lieve-Vrouw. Was Maria niet het eerste lid van de kerk? Ze leefde helemaal naar het voorbeeld van haar Zoon. Daarom noemen we haar ‘Moeder van de Kerk’. In haar mantel wil ze alle gevormden warm aan haar hart drukken.
(Leo Coulier)

Even bezinnen bij de Maria-van-altijd-durende-bijstand